[Các Liên Kết]

MỤC LỤC: KINH TẠNG

TƯƠNG ƯNG SÁU XỨ [§2]

Tương Ưng Bộ Kinh
(Samyutta Nikaya)
Tập 4

[Thiên Sáu Xứ]
Chương 1
TƯƠNG ƯNG 6 XỨ
(§2)

———————————————————————————————
[§2]
Năm Mươi Kinh
THỨ NHÌ

PHẨM I
(Vô Minh)

,(1)
Vô Minh
,Nhân duyên ở Sàtthi.
,Rồi một Tỷ-kheo đi đến Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:
,- Do biết như thế nào, bạch Thế Tôn, do thấy như thế nào, vô minh được đoạn tận, minh được sanh khởi?
,1- Này Tỷ-kheo, do biết, do thấy mắt là vô thường, vô minh được đoạn tận, minh được sanh khởi. Do biết, do thấy các sắc là vô thường, vô minh được đoạn tận, minh được sanh khởi.
,... nhãn thức... nhãn xúc... Do duyên nhãn xúc khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ hay bất khổ bất lạc ; do biết, do thấy cảm thọ ấy là vô thường, vô minh được đoạn tận, minh được sanh khởi.
,2-5:
,... Tai... Mũi... Lưỡi... Thân...
,6. Do biết, do thấy ý là vô thường, vô minh được đoạn tận, minh được sanh khởi.
,... Các pháp... Ý thức... Ý xúc... Do duyên ý xúc khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc ; do biết, do thấy cảm thọ ấy là vô thường, vô minh được đoạn tận, minh được sanh khởi.
,Do biết như vậy, này các Tỷ-kheo, do thấy như vậy, vô minh được đoạn tận, minh được sanh khởi.

,(2)
Kiết Sử (1)
,...
,- Do biết như thế nào, bạch Thế Tôn, do thấy như thế nào, các kiết sử được đoạn tận?
,1- Này các Tỷ-kheo, do biết, do thấy mắt là vô thường, các kiết sử được đoạn tận.
,... Các sắc... Nhãn thức... Nhãn xúc...
,... Ý xúc. Do duyên ý xúc khởi lên cảm thọ gì ; do biết, do thấy cảm thọ ấy là vô thường, các kiết sử được đoạn tận.
,2. Do biết như vậy, này các Tỷ-kheo, do thấy như vậy, các kiết sử được đoạn tận.

,(3)
Kiết Sử (2)
, ...
,- Do biết như thế nào, bạch Thế Tôn, do thấy như thế nào, các kiết sử được nhổ sạch?
,1- Này các Tỷ-kheo, do biết, do thấy mắt là vô ngã, các kiết sử được nhổ sạch.
,... Các sắc... Nhãn thức... Nhãn xúc...
,... Ý xúc. Do duyên ý xúc khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ hay bất khổ bất lạc ; do biết, do thấy cảm thọ ấy là vô ngã, các kiết sử được nhổ sạch.
,2. Do biết như vậy, này các Tỷ-kheo, do thấy như vậy, các kiết sử được nhổ sạch.

,(4-5)
Các Lậu Hoặc (1-2)
,(Như hai kinh trên, chỉ thế vào: các lậu hoặc).

,(6-7)
Các Tùy Miên (1-2)
,(Như hai kinh trên, chỉ thế vào: các tùy miên).

,(8)
Liễu Tri (Parijnnà)
,- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ thuyết cho các Ông về pháp đưa đến liễu tri tất cả chấp thủ. Hãy lắng nghe.
,Và thế nào là pháp đưa đến liễu tri tất cả chấp thủ?
,1- Do duyên mắt và các sắc khởi lên nhãn thức. Do ba pháp này hợp lại có xúc. Do duyên xúc có thọ.
,Thấy vậy, này các Tỷ-kheo, bậc Ða văn Thánh đệ tử nhàm chán đối với mắt, nhàm chán đối với các sắc, nhàm chán đối với nhãn thức, nhàm chán đối với nhãn xúc, nhàm chán đối với với thọ. Do nhàm chán, vị ấy ly tham. Do ly tham, vị ấy được giải thoát. Nhờ giải thoát, vị ấy biết rõ:
,- "Ta đã liễu tri chấp thủ".
,2-5:
,Do duyên tai và các tiếng khởi lên nhĩ thức... Do duyên mũi và các hương... Do duyên lưỡi và các vị... Do duyên thân và các xúc...
,6. Do duyên ý và các pháp khởi lên ý thức. Do ba pháp này hợp lại có xúc. Do duyên xúc có thọ.
,Thấy vậy, này các Tỷ-kheo, bậc Ða văn Thánh đệ tử nhàm chán đối với ý, nhàm chán đối với các pháp, nhàm chán đối với ý thức, nhàm chán đối với ý xúc, nhàm chán đối với thọ. Do nhàm chán, vị ấy ly tham. Do ly tham, vị ấy được giải thoát. Nhờ giải thoát, vị ấy biết rõ:
,- "Ta đã liễu tri chấp thủ".
,Như vậy, này các Tỷ-kheo, là pháp đưa đến liễu tri tất cả chấp thủ.

,(9)
Ðược Chấm Dứt (1) (Pariyàdinnam)
,- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ thuyết cho các Ông về pháp đưa đến chấm dứt tất cả chấp thủ. Hãy lắng nghe.
,Và thế nào, là pháp đưa đến chấm dứt tất cả chấp thủ?
,1- Do duyên con mắt và các sắc khởi lên nhãn thức. Do ba pháp này hợp lại có xúc. Do duyên xúc có thọ.
,Thấy vậy, này các Tỷ-kheo, bậc Ða văn Thánh đệ tử nhàm chán đối với mắt, nhàm chán đối với các sắc, nhàm chán đối với nhãn thức, nhàm chán đối với nhãn xúc, nhàm chán đối với thọ. Do nhàm chán, vị ấy ly tham. Do ly tham, vị ấy được giải thoát. Nhờ giải thoát, vị ấy biết rõ:
,- "Ta đã chấm dứt chấp thủ".
,2-5:
, ... tai... mũi... lưỡi... thân...
,6. Và do duyên ý và các pháp khởi lên ý thức. Do ba pháp này hợp lại có xúc. Do duyên xúc có thọ.
,Thấy vậy, này các Tỷ-kheo, bậc Ða văn Thánh đệ tử nhàm chán đối với ý, nhàm chán đối với các pháp, nhàm chán đối với ý thức, nhàm chán đối với ý xúc, nhàm chán đối với thọ. Do nhàm chán, vị ấy ly tham. Do ly tham, vị ấy được giải thoát. Nhờ giải thoát, vị ấy biết rõ:
,- "Ta đã chấm dứt chấp thủ".

,(10)
Ðược Chấm Dứt (2)
,- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ thuyết cho các Ông về pháp đưa đến chấm dứt tất cả chấp thủ.
,Và thế nào là pháp đưa đến chấm dứt tất cả chấp thủ?
[1]
,1. Các Ông nghĩ thế nào, này các Tỷ-kheo, mắt là thường hay vô thường?
,- Là vô thường, bạch Thế Tôn.
,- Cái gì vô thường là khổ hay lạc?
,- Là khổ, bạch Thế Tôn.
,- Cái gì vô thường, khổ, chịu sự biến hoại, có hợp lý chăng nếu quán cái ấy là:
,- "Cái này là của tôi. Cái này là tôi. Cái này là tự ngã của tôi"?
,- Thưa không, bạch Thế Tôn.
,- Sắc... Nhãn thức... Nhãn xúc... Do duyên nhãn xúc khởi lên cảm thọ gì...
,2-5:
,... Tai... Mũi... Lưỡi... Thân...
,6. Ý... Các pháp... Ý thức... Ý xúc... Do duyên ý xúc khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ hay bất khổ bất lạc; cảm thọ ấy là thường hay vô thường...
,- Là vô thường, bạch Thế Tôn....
[2]
,1- Thấy vậy, này các Tỷ-kheo, bậc Ða văn Thánh đệ tử nhàm chán đối với mắt, nhàm chán đối với các sắc, nhàm chán đối với nhãn thức, nhàm chán đối với nhãn xúc. Do duyên nhãn xúc khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ hay bất khổ bất lạc; vị ấy nhàm chán đối với cảm thọ ấy...
,2-5:
,... Ðối với tai... Ðối với mũi... Ðối với lưỡi... Ðối với thân...
,6. Vị ấy nhàm chán đối với ý, nhàm chán đối với các pháp, nhàm chán đối với ý thức, nhàm chán đối với ý xúc. Do duyên ý xúc khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ hay bất khổ bất lạc; vị ấy nhàm chán đối với cảm thọ ấy. Do nhàm chán, vị ấy ly tham. Do ly tham, vị ấy được giải thoát. Trong sự giải thoát, trí khởi lên biết rằng:
,- "Ta đã giải thoát".
,Vị ấy biết rõ:
,- "Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, những việc nên làm đã làm, không còn trở lui trạng thái này nữa".
,Ðây, này các Tỷ-kheo, là pháp đưa đến chấm dứt tất cả chấp thủ.

PHẨM II
(Migajàla)

,(1)
Migajàla (1)
,Nhân duyên ở Sàvatthi...
,Tôn giả Migajàla đi đến Thế Tôn... Ngồi xuống một bên, Tôn giả Migajàla bạch Thế Tôn:
[1]
,- "Sống một mình! Sống một mình!", được nói đến như vậy. Bạch Thế Tôn, cho đến như thế nào là sống một mình? Và cho đến như thế nào là sống có người thứ hai?
,1- Này Migajàla, có những sắc do mắt nhận thức khả lạc, khả hỷ, khả ý, khả ái, liên hệ đến dục, hấp dẫn.
,Nếu Tỷ-kheo hoan hỷ, tán dương và trú với lòng tham luyến sắc ấy ; do vị ấy hoan hỷ, tán dương và trú với lòng tham luyến sắc ấy nên hỷ (nandi) khởi lên. Do hỷ có mặt nên dục tham (sàràgo) có mặt. Do dục tham có mặt nên triền phược có mặt.
,Bị trói buộc bởi hỷ triền phược, nên Tỷ-kheo được gọi là người sống có người thứ hai.
,2-5:
,... có những tiếng do tai nhận thức... có những hương do mũi nhận thức... có những vị do lưỡi nhận thức... có những xúc do thân nhận thức...
,6. Này Migajàla, có những pháp do ý nhận thức khả lạc, khả hỷ, khả ý, khả ái, liên hệ đến dục, hấp dẫn.
,Nếu Tỷ-kheo hoan hỷ, tán dương và trú với lòng tham luyến pháp ấy ; do vị ấy hoan hỷ, tán dương và trú với lòng tham luyến pháp ấy nên hỷ khởi lên. Do hỷ có mặt nên dục tham có mặt. Do dục tham có mặt nên triền phược có mặt.
,Bị trói buộc bởi hỷ triền phược, nên Tỷ-kheo được gọi là người sống có người thứ hai.
,Tỷ-kheo sống như vậy, dầu cho đến ở các trú xứ xa vắng, các khóm rừng, các khu rừng, ít tiếng động, ít ồn ào, khỏi hơi thở quần chúng (vijanavàtàni), vắng người, thích hợp với tịnh; dầu vậy, vẫn được gọi là sống với người thứ hai.
Vì sao?
,Vì rằng ái, người thứ hai, chưa được đoạn tận, cho nên được gọi là sống có người thứ hai
.
[2]
,1. Và này Migajala, có các sắc do mắt nhận thức, khả lạc, khả hỷ, khả ý, khả ái, liên hệ đến dục, hấp dẫn.
,Nếu Tỷ-kheo không hoan hỷ, không tán dương và trú với lòng không tham luyến pháp ấy; thời do vị ấy không hoan hỷ, không tán dương và trú với lòng không tham luyến pháp ấy, nên hỷ đoạn diệt; thời do hỷ không có mặt nên dục tham không có mặt. Do dục tham không có mặt nên triền phược không có mặt.
,Do không bị trói buộc bởi hỷ triền phược, nên Tỷ-kheo được gọi là người trú một mình.
,2-5:
,... có những tiếng do tai nhận thức... có những hương do mũi nhận thức... có những vị do lưỡi nhận thức... có những xúc do thân nhận thức...
,6. Này Migajàla, có những pháp do ý nhận thức khả lạc, khả hỷ, khả ý, khả ái, liên hệ đến dục, hấp dẫn.
,Nếu Tỷ-kheo không hoan hỷ, không tán dương và trú với tâm không tham luyến pháp ấy; thời do vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, trú với tâm không tham luyến pháp ấy nên hỷ đoạn diệt. Do hỷ không có mặt nên dục tham không có mặt. Do dục tham không có mặt nên triền phược không có mặt.
,Do không bị trói buộc bởi hỷ triền phược, nên Tỷ-kheo được gọi là người trú một mình.
,Tỷ-kheo sống như vậy, dầu có ở giữa làng tràn đầy những Tỷ-kheo, Tỷ-kheo-ni, nam cư sĩ, nữ cư sĩ, vua chúa, đại thần của vua, các ngoại đạo và các đệ tử các ngoại đạo, vị ấy vẫn được gọi là vị sống một mình.
Vì sao?
,Vì rằng ái, người thứ hai, được đoạn tận, do vậy được gọi là sống một mình
.


,(2)
Migajàla (2)
,Rồi Tôn giả Migajàla đi đến Thế Tôn... Ngồi xuống một bên, Tôn giả Migajàla bạch Thế Tôn:
,- Lành thay, bạch Thế Tôn, nếu Thế Tôn thuyết pháp vắn tắt cho con. Sau khi nghe pháp ấy con sẽ sống một mình, an tịnh, không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần.
[1]
,1- Này Migajàla, có những sắc do mắt nhận thức khả lạc, khả hỷ, khả ý, khả ái, liên hệ đến dục, hấp dẫn. Nếu Tỷ-kheo hoan hỷ, tán dương, sống với tâm tham luyến sắc ấy ; do vị ấy hoan hỷ, tán dương, sống với tâm tham luyến sắc ấy nên hỷ sanh.
,Này Migajàla, Ta nói rằng do hỷ tập khởi nên khổ tập khởi.
,2-5:
,... Các tiếng... Các hương... Các vị... Các xúc...
,6. Này Migajàla, có những pháp do ý nhận thức khả lạc, khả hỷ, khả ý, khả ái, liên hệ đến dục, hấp dẫn. Nếu Tỷ-kheo hoan hỷ, tán dương, sống với tâm tham luyến pháp ấy ; do vị ấy hoan hỷ, tán dương sống với tâm tham luyến pháp ấy nên hỷ sanh.
,Này Migajàla, Ta nói rằng do hỷ tập khởi nên khổ tập khởi.
[2]
,1- Này Migajàla, có những sắc do mắt nhận thức khả lạc, khả hỷ, khả ý, khả ái, liên hệ đến dục, hấp dẫn. Nếu Tỷ-kheo không hoan hỷ, không tán dương, sống với tâm không tham luyến sắc ấy ; do vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, sống với tâm không tham luyến, không an trú tham luyến sắc ấy nên hỷ diệt.
,Này Migajàla, Ta nói rằng do hoan hỷ đoạn diệt nên khổ đoạn diệt.
,2-5:
,... Các tiếng... Các hương... Các vị... Các xúc...
,6. Này Migajàla, có những pháp do ý nhận thức khả lạc, khả hỷ, khả ý, khả ái, liên hệ đến dục, hấp dẫn. Nếu Tỷ-kheo không hoan hỷ, không tán dương, sống với tâm tham luyến pháp ấy; do vị ấy không hoan hỷ, không tán dương, sống với tâm không tham luyến pháp ấy nên hỷ diệt.
,Này Migajàla, Ta nói rằng do hỷ đoạn diệt nên khổ đoạn diệt.
[3]
,Rồi Tôn giả Migajàla, sau khi hoan hỷ, tín thọ lời Thế Tôn dạy, liền từ chỗ ngồi đứng dậy, đảnh lễ Thế Tôn, thân bên hữu hướng về Ngài rồi ra đi.
,1. Rồi Tôn giả Migajàla sống một mình, an tịnh, không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần, không bao lâu đạt được mục đích mà các thiện nam tử chơn chánh xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình, chính là mục đích cứu cánh Phạm hạnh, ngay trong hiện tại với thắng trí tự mình chứng ngộ, chứng đạt và an trú.
,2. Vị ấy biết rõ rằng:
,- "Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, những việc gì nên làm đã làm, không còn trở lui trạng thái này nữa".
,Và Tôn giả Migajàla trở thành một vị A-la-hán nữa.

,(3)
Samiddhi (1)
,Một thời Thế Tôn trú ở Ràjagaha (Vương Xá), Veluvana (Trúc Lâm), tại chỗ nuôi dưỡng các con sóc.
,Rồi Tôn giả Samiddhi đi đến Thế Tôn... và bạch Thế Tôn:
,- "Màra, Màra", như vậy được nói đến. Cho đến như thế nào, bạch Thế Tôn, là Màra, hay là danh nghĩa Màra (Màrapannatti)?
[1]
,1- Này Samiddhi, chỗ nào có mắt, có các sắc, có nhãn thức, có các pháp do mắt nhận thức, tại chỗ ấy có Màra, hay có danh nghĩa Màra.
,2-5:
,... có tai... có mũi... có lưỡi... có thân...
,6. Chỗ nào có ý, có các pháp, có ý thức, có các pháp do ý nhận thức, chỗ ấy có Màra, hay có danh nghĩa Màra.
[2]
,1. Và này Samiddhi, chỗ nào không có mắt, không có các sắc, không có nhãn thức, không có các pháp do mắt nhận thức, tại chỗ ấy không có Màra, hay không có danh nghĩa Màra.
,2-5:
,...Chỗ nào không có tai... không có mũi... Chỗ nào không có lưỡi... không có thân...
,6. Chỗ nào không có ý, không có các pháp, không có ý thức, không có các pháp do ý nhận thức, tại chỗ ấy không có Màra, hay không có danh nghĩa Màra.

,(4)
Samiddhi (2)
,- "Hữu tình, hữu tình (Satta)", như vậy được nói đến. Cho đến như thế nào, bạch Thế Tôn, là hữu tình, hay danh nghĩa hữu tình?
,... (như trên)...

,(5)
Samiddhi (3)
,- "Khổ, khổ", như vậy được nói đến. Cho đến như thế nào, bạch Thế Tôn, là khổ, hay là danh nghĩa của khổ?
,... (như trên)...

,(6)
Samiddhi (4)
,- "Thế giới, thế giới", như vậy được nói đến. Cho đến như thế nào, bạch Thế Tôn, là thế giới, hay là danh nghĩa thế giới?
[1]
,1- Chỗ nào, có mắt, có các sắc, có nhãn thức, có các pháp do mắt nhận thức, tại chỗ ấy có thế giới, hay danh nghĩa thế giới.
,2-5:... (như trên)...
,6. Chỗ nào có ý, có các pháp, có ý thức, có các pháp do ý nhận thức, tại chỗ ấy có thế giới hay có danh nghĩa thế giới.
[2]
,1- Và tại chỗ nào, không có mắt, không có các sắc, không có nhãn thức, không có các pháp do mắt nhận thức, tại chỗ ấy không có thế giới, hay không có danh nghĩa thế giới.
,2-5:... (như trên)...
,6... không có ý... tại chỗ ấy, không có thế giới hay không có danh nghĩa thế giới.

,(7)
Upasena
,Một thời Tôn giả Sàriputta và Tôn giả Upasena trú ở Ràjagaha (Vương Xá), rừng Sitavana (Hàn Lâm), tại hang Ðầu Con Rắn (Sappapon-dikapabbàra). Lúc bấy giờ, một con rắn độc rơi trên thân Tôn giả Upasena.
,Rồi Tôn giả Upasena gọi các Tỷ-kheo:
,1- Chư Hiền, hãy đến và nhắc cái giường cùng với cái thân này của tôi đưa ra ngoài, trước khi thân này ở đây phân tán như một nắm rơm.
,Ðược nói vậy, Tôn giả Sàriputta nói với Tôn giả Upasena:
,2- Nhưng chúng tôi không thấy thân Tôn giả Upasena đổi khác hay các căn bị biến hoại.
,Nhưng Tôn giả Upasena nói như sau:
,- Này chư Hiền, hãy đến và nhắc cái giường cùng với cái thân này của tôi đưa ra ngoài, trước khi thân này ở đây bị phân tán như một nắm rơm...
,3- Này Hiền giả Sàriputta, đối với ai nghĩ rằng:
,- "Tôi là con mắt", hay: "Con mắt là của tôi"... "Tôi là cái lưỡi", hay: "Cái lưỡi là của tôi"... "Tôi là ý", hay: "Ý là của tôi",
thời đối với các người ấy, thân có thể bị đổi khác, hay các căn bị biến hoại.
,4. Và này Hiền giả Sàriputta, tôi không nghĩ như sau:
,- "Tôi là con mắt", hay: "Con mắt là của tôi"... "Tôi là cái lưỡi", hay: "Cái lưỡi là của tôi"... hay: "Tôi là ý", hay: "Ý là của tôi",
thời làm sao thân ấy của tôi lại có thể đổi khác, hay các căn có thể biến hoại.
,5- Vì rằng trong một thời gian dài, Tôn giả Upasena đã khéo nhổ tận gốc ngã kiến, ngã sở kiến, ngã mạn tùy miên, cho nên Tôn giả Upasena không có những tư tưởng như:
,- "Tôi là con mắt", hay: "Con mắt là của tôi"... hay: "Tôi là cái lưỡi", hay: "Lưỡi là của tôi"... hay: "Tôi là ý", hay: "Ý là của tôi".
,Rồi các Tỷ-kheo ấy nhắc cái giường cùng với Tôn giả Upasena ra ngoài. Rồi thân của Tôn giả Upasena, ngay tại chỗ ấy phân tán như một nắm rơm.

,(8)
Upavàna
,Rồi Tôn giả Upavàna đi đến Thế Tôn... Ngồi xuống một bên, Tôn giả Upavàna bạch Thế Tôn:
,- "Thiết thực hiện tại, thiết thực hiện tại (Sanditthika)", như vậy được nói đến. Cho đến như thế nào, bạch Thế Tôn, là thiết thực hiện tại, có kết quả tức thời, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được những người có trí tự mình giác hiểu?
[1]
,1. Ở đây, này Upavàna, sau khi mắt thấy sắc, Tỷ-kheo cảm thọ sắc và cảm thọ tham sắc có nội tham đối với các sắc; vị ấy biết rõ:
,- "Tôi có nội tham đối với các sắc".
,Cho đến chừng nào sau khi mắt thấy sắc, Tỷ-kheo cảm thọ sắc và cảm thọ tham sắc, và có nội tham đối với các sắc; vị ấy biết rõ:
,- "Tôi có nội tham đối với các sắc".
Như vậy, này Upavàna, là thiết thực hiện tại, có kết quả tức thời, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được những người trí tự mình giác hiểu.
,2-5:
,- Lại nữa, Tỷ-kheo sau khi tai nghe tiếng... sau khi mũi ngửi hương... sau khi lưỡi nếm vị... sau khi thân cảm xúc...
,6. Lại nữa, này Upavàna, sau khi ý nhận biết pháp, Tỷ-kheo cảm thọ pháp và cảm thọ tham pháp, và có nội tham đối với các pháp; vị ấy biết rõ:
,- "Tôi có nội tham đối với các pháp".
,Cho đến chừng nào sau khi ý nhận biết pháp, Tỷ-kheo cảm thọ pháp và cảm thọ tham pháp, và có nội tham đối với các pháp; vị ấy biết rõ:
,- "Tôi có nội tham đối với các pháp".
Như vậy, này Upavàna, là thiết thực hiện tại, có kết quả tức thời, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được những người trí tự mình giác hiểu.
[2]
,1. Ở đấy, này Upavàna, sau khi mắt thấy sắc, Tỷ-kheo cảm thọ sắc, nhưng không cảm thọ tham sắc, và không có nội tham đối với sắc; vị ấy biết rõ:
,- "Tôi không có nội tham đối.với sắc".
,Cho đến chừng nào, sau khi mắt thấy sắc, Tỷ-kheo cảm thọ sắc, nhưng không cảm thọ tham sắc, và không có nội tham đối với các sắc; vị ấy biết rõ:
,- "Tôi không có nội tham đối với các sắc".
Như vậy, này Upavàna, là thiết thực hiện tại, có kết quả tức thời, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được những người trí tự mình giác hiểu.
,2-5:
,Lại nữa, Tỷ-kheo sau khi tai nghe tiếng... mũi ngửi hương... lưỡi nếm vị... thân cảm xúc...
,6. Lại nữa, sau khi ý nhận thức pháp, Tỷ-kheo cảm thọ pháp nhưng không cảm thọ tham pháp, và không có nội tham đối với pháp; vị ấy biết rõ:
,- "Tôi không có nội tham đối với pháp".
,Cho đến chừng nào, Tỷ-kheo sau khi ý nhận thức pháp, cảm thọ pháp nhưng không cảm thọ tham pháp, và không có nội tham đối với pháp; vị ấy biết rõ:
,- "Tôi không có nội tham đối với pháp".
Như vậy, này Upavàna, là thiết thực hiện tại, có kết quả tức thời, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, chỉ những người có trí tự mình giác hiểu.

,(9)
Sáu Xúc Xứ (1)
,- Tỷ-kheo nào, này các Tỷ-kheo, không như thật biết rõ sự tập khởi, sự đoạn diệt, vị ngọt, sự nguy hiểm, sự xuất ly của sáu xúc xứ; vị ấy không thành tựu Phạm hạnh, còn đứng xa Pháp và Luật này.
,Ðược nghe nói vậy, một Tỷ-kheo bạch Thế Tôn:
,- Ở đây, bạch Thế Tôn, con đã thất vọng (anassàsim). Bạch Thế Tôn, con không như thật biết rõ sự tập khởi, sự đoạn diệt, vị ngọt, sự nguy hiểm và sự xuất ly của sáu xúc xứ.
,1- Ông nghĩ thế nào, này Tỷ-kheo? Ông có quán con mắt:
,- "Cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi"?
,- Thưa không, bạch Thế Tôn.
,- Lành thay! Ở đây, này Tỷ-kheo, do Ông như thật thấy con mắt với chánh trí tuệ:
,- "Cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải tự ngã của tôi";
như vậy là khéo thấy. Ðây là khổ được đoạn tận.
,2-5:
,... tai... mũi... lưỡi... thân...
,6. Ông nghĩ thế nào, này Tỷ-kheo? Ông có quán ý:
,- "Cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi"?
,- Thưa không, bạch Thế Tôn.
,- Lành thay! Ở đây, này Tỷ-kheo, do Ông như thật thấy ý với chánh trí tuệ:
,- "Cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải tự ngã của tôi";
như vậy là khéo thấy. Ðây là khổ được đoạn tận.

,(10)
Sáu Xúc Xứ (2)
,- Tỷ-kheo nào, này các Tỷ-kheo, không như thật biết rõ sự tập khởi, sự đoạn diệt, vị ngọt, sự nguy hiểm và sự xuất ly của sáu xúc xứ; vị ấy không thành tựu Phạm hạnh, còn đứng xa Pháp và Luật này.
,Ðược nghe nói vậy, một Tỷ-kheo bạch Thế Tôn:
,- Ở đây, bạch Thế Tôn, con thất vọng. Bạch Thế Tôn, con không như thật biết rõ sự tập khởi, sự đoạn diệt, vị ngọt, sự nguy hiểm và sự xuất ly của sáu xúc xứ.
,1- Ông nghĩ thế nào, này Tỷ-kheo? Ông có quán con mắt:
,- "Cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này là tự ngã của tôi"?
,- Thưa có vậy, bạch Thế Tôn.
,- Lành thay, này Tỷ-kheo. Ở đây, do Ông như thật thấy con mắt với chánh trí tuệ:
,- "Cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải tự ngã của tôi".
Như vậy là khéo thấy; như vậy xúc xứ thứ nhứt này sẽ được Ông đoạn tận, không còn tái sanh nữa trong tương lai.
,2-5:
,... tai... mũi... lưỡi... thân...
,6. Ông nghĩ thế nào, này Tỷ-kheo? Ông có quán ý:
,- "Cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải là tự ngã của tôi"?
,- Thưa có vậy, bạch Thế Tôn.
,- Lành thay, này Tỷ-kheo. Ở đây, do Ông như thật thấy ý với chánh trí tuệ:
,- "Cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải tự ngã của tôi";
như vậy là khéo thấy. Như vậy xúc xứ thứ sáu này sẽ được Ông đoạn tận, không còn tái sanh nữa trong tương lai.

,(11)
Sáu Xúc Xứ (3)
,- Tỷ-kheo nào, này các Tỷ-kheo, không như thật biết rõ sự tập khởi, sự đoạn diệt, vị ngọt, sự nguy hiểm, và sự xuất ly của sáu xúc xứ; vị ấy không thành tựu Phạm hạnh, còn đứng xa Pháp và Luật này.
,Ðược nghe nói vậy, một Tỷ-kheo bạch Thế Tôn:
,- Ở đây, bạch Thế Tôn, con thất vọng. Bạch Thế Tôn, con không như thật biết rõ sự tập khởi, sự đoạn diệt, vị ngọt, sự nguy hiểm và sự xuất ly của sáu xúc xứ.
,1- Ông nghĩ thế nào, này Tỷ-kheo, mắt là thường hay vô thường?
,- Là vô thường, bạch Thế Tôn.
,- Cái gì vô thường là khổ hay lạc?
,- Là khổ, bạch Thế Tôn.
,- Cái gì vô thường, khổ, chịu sự biến hoại, có hợp lý chăng nếu quán cái ấy là:
,- "Cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi"?
,- Thưa không, bạch Thế Tôn.
,2-5:
,... Tai... Mũi... Lưỡi... Thân...
,6. Ý là thường hay vô thường?
,- Là vô thường, bạch Thế Tôn.
,- Cái gì vô thường là khổ hay lạc?
,- Là khổ, bạch Thế Tôn.
,- Cái gì vô thường, khổ, chịu sự biến hoại, có hợp lý chăng nếu quán cái ấy:
,- "Cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi"?
,- Thưa không, bạch Thế Tôn.
,- Thấy vậy, này Tỷ-kheo, bậc Ða văn Thánh đệ tử nhàm chán đối với mắt, nhàm chán đối với tai, nhàm chán đối với mũi, nhàm chán đối với lưỡi, nhàm chán đối với thân, nhàm chán đối với ý. Do nhàm chán nên vị ấy ly tham. Do ly tham vị ấy được giải thoát.
,Trong sự giải thoát, trí khởi lên biết rằng:
,- "Ta đã được giải thoát".
,Vị ấy biết rõ:
,- "Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, những việc nên làm đã làm, không còn trở lui trạng thái này nữa".

PHẨM III
(Bệnh)

,(1)
Bệnh (1)
,Nhân duyên ở Sàvatthi...
,Rồi một Tỷ-kheo đi đến Thế Tôn... Ngồi xuống một bên, Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:
,- Trong tịnh xá của chúng con, bạch Thế Tôn, có một tân Tỷ-kheo ít người biết đến, bị bệnh hoạn, đau đớn, bị trọng bệnh. Lành thay, bạch Thế Tôn, nếu Thế Tôn đi đến Tỷ-kheo ấy vì lòng từ mẫn.
,Rồi Thế Tôn sau khi nghe tiếng "Mới", nghe tiếng "Bệnh", khi biết được: "Tỷ-kheo ấy ít được người biết đến" liền đi đến Tỷ-kheo ấy.
,Tỷ-kheo ấy thấy đức Phật từ xa đi đến, sau khi thấy, liền gượng dậy trên giường.
,Thế Tôn liền nói với Tỷ-kheo ấy:
,- Thôi! Này Tỷ-kheo, Ông chớ có gượng dậy trên giường. Có những chỗ ngồi đã soạn sẵn, tại đấy Ta sẽ ngồi.
,Rồi Thế Tôn ngồi trên chỗ ngồi đã soạn sẵn. Sau khi ngồi, Thế Tôn nói với Tỷ-kheo ấy:
,1- Này Tỷ-kheo, Ông có kham nhẫn được không? Ông có chịu đựng được không? Có phải khổ thọ giảm thiểu, không tăng trưởng? Có phải có triệu chứng giảm thiểu, không phải tăng trưởng?
,- Bạch Thế Tôn, con không thể kham nhẫn, không thể chịu đựng. Mãnh liệt là khổ thọ con cảm giác! Chúng tăng trưởng, không có giảm thiểu. Có triệu chứng tăng trưởng, không phải giảm thiểu.
,2- Này Tỷ-kheo, mong rằng Ông không có gì nghi ngờ, không có gì hối hận.
,- Bạch Thế Tôn, chắc chắn con không có gì nghi ngờ, không có gì hối hận.
,3- Nhưng đối với giới của mình, Ông có gì tự khiển trách không?
,- Thưa không, bạch Thế Tôn.
,4- Này Tỷ-kheo, nếu đối với giới của mình Ông không có gì để khiển trách, thời Ông thế nào cũng có nghi ngờ đối với vấn đề gì, cũng có hối hận gì.
,- Bạch Thế Tôn, con không hiểu pháp Thế Tôn dạy về mục đích thanh tịnh trì giới.
,5- Này Tỷ-kheo, nếu Ông không hiểu pháp Ta dạy về mục đích thanh tịnh trì giới, thời Ông hiểu pháp Ta dạy như thế nào?
,- Bạch Thế Tôn, con hiểu pháp do Thế Tôn dạy là tham và đoạn tham.
,6- Lành thay, lành thay, này Tỷ-kheo! Lành thay, này Tỷ-kheo! Ông hiểu pháp Ta dạy là tham và đoạn tham. Với mục đích tham và đoạn tham, là pháp Ta dạy.
[2]
,1. Ông nghĩ thế nào, này Tỷ-kheo, mắt là thường hay vô thường?
,- Là vô thường, bạch Thế Tôn.
,2-5:
,- Tai... Mũi... Lưỡi... Thân...
,6. Ý là thường hay vô thường?
,- Là vô thường, bạch Thế Tôn.
,- Cái gì vô thường là khổ hay lạc?
,- Là khổ, bạch Thế Tôn.
,- Cái gì vô thường, khổ, chịu sự biến hoại, có hợp lý chăng nếu quán cái ấy là:
,- "Cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi"?
,- Thưa không, bạch Thế Tôn.
,- Thấy vậy, này Tỷ-kheo, bậc Ða văn Thánh đệ tử nhàm chán đối với mắt...
,... không còn trở lui trạng thái này nữa.
[3]
,Thế Tôn thuyết như vậy, Tỷ-kheo ấy hoan hỷ, tín thọ lời Thế Tôn dạy. Và trong khi lời dạy này được nói lên, Tỷ-kheo ấy khởi lên pháp nhãn ly trần vô cấu:
,- "Phàm cái gì sanh khởi, tất cả đều chịu sự đoạn diệt".

,(2)
Bệnh (2)
,(Hoàn toàn giống như kinh trước).
[1]
,1- Này Tỷ-kheo, nếu Ông không hiểu pháp Ta dạy về mục đích thanh tịnh trì giới, thời Ông hiểu pháp Ta dạy như thế nào?
,- Bạch Thế Tôn, con hiểu pháp Thế Tôn dạy là với mục đích tịch tịnh hoàn toàn, không chấp thủ.
,2- Lành thay, lành thay, này Tỷ-kheo! Lành thay, này Tỷ-kheo! Ông hiểu pháp Ta dạy là với mục đích tịch tịnh hoàn toàn, không có chấp thủ.
[2]
,(Như kinh trước)
[3]
,Thế Tôn thuyết như vậy. Tỷ-kheo ấy hoan hỷ, tán thán lời Thế Tôn dạy. Và trong khi lời dạy này được nói lên, tâm Tỷ-kheo ấy được giải thoát khỏi các lậu hoặc, không có chấp thủ.

,(3)
Ràdha (1)
,Rồi Tôn giả Ràdha... Ngồi xuống một bên, Tôn giả Ràdha bạch Thế Tôn:
,- Lành thay, bạch Thế Tôn, nếu Thế Tôn vắn tắt thuyết pháp cho con. Sau khi nghe pháp của Thế Tôn con sẽ sống một mình, an tịnh, không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần.
,- Cái gì vô thường, này Ràdha, ở đây Ông cần phải đoạn tận lòng dục.
,Và cái gì là vô thường?
,1. Mắt, là vô thường, ở đây Ông cần phải đoạn tận lòng dục. Các sắc là vô thường... Nhãn thức là vô thường... Nhãn xúc... Do duyên nhãn xúc khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc; cảm thọ ấy là vô thường. Ở đây, Ông cần phải đoạn tận lòng dục.
,2-5:
,... Tai... Mũi... Lưỡi... Thân...
,6. Ý là vô thường, ở đây Ông cần phải đoạn tận lòng dục. Các pháp... Ý thức... Do duyên ý xúc khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc; cảm thọ ấy là vô thường. Ở đây, Ông cần phải đoạn tận lòng dục.
,Phàm cái gì là vô thường, này Ràdha, ở đây, Ông cần phải đoạn tận lòng dục.

,(4)
Ràdha (2)
,...
,- Phàm cái gì là khổ, này Ràdha, ở đây Ông cần phải đoạn tận lòng dục.
,Và cái gì là khổ?
,1. Mắt, là khổ; ở đây, Ông cần phải đoạn tận lòng dục. Các pháp... Nhãn thức... Nhãn xúc... Do duyên ý xúc, khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc; cảm thọ ấy là khổ. Ở đây, Ông cần phải đoạn tận lòng dục.
,2-6: (như trên)
,Phàm cái gì là khổ, này Ràdha, ở đây, Ông cần phải đoạn tận lòng dục.

,(5)
Ràdha (3)
, ...
,- Phàm cái gì là vô ngã, này Ràdha, Ông cần phải đoạn tận lòng dục.
,Và này Ràdha, cái gì là vô ngã?
,1. Mắt, là vô ngã; ở đây, Ông cần phải đoạn tận lòng dục. Các sắc... Nhãn thức... Nhãn xúc... Do duyên ý xúc...
,2-5:
,(như trên)
,6. Ý là vô ngã... Các pháp... Ý thức... Ý xúc... Do duyên ý xúc, khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ hay bất khổ bất lạc; cảm thọ ấy là vô ngã. Ở đây, Ông cần phải đoạn tận lòng dục.
,Phàm cái gì là vô ngã, này Ràdha, ở đây, Ông cần phải đoạn tận lòng dục.

,(6)
Vô Minh (1)
,Rồi một Tỷ-kheo đi đến Thế Tôn... Ngồi xuống một bên, Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:
[1]
,1- Có một pháp gì, bạch Thế Tôn, nếu Tỷ-kheo đoạn tận pháp ấy, thời vô minh được đoạn tận và minh sanh khởi?
,- Có một pháp, này Tỷ-kheo, nếu Tỷ-kheo đoạn tận pháp ấy, vô minh được đoạn tận, minh sanh khởi.
,- Một pháp ấy là gì, bạch Thế Tôn, nếu Tỷ-kheo đoạn tận pháp ấy, vô minh được đoạn tận và minh sanh khởi?
,2- Vô minh, này Tỷ-kheo, là một pháp, nếu Tỷ-kheo đoạn tận pháp ấy, vô minh được đoạn tận, minh sanh khởi.

[2]
,- Tỷ-kheo biết như thế nào, bạch Thế Tôn, thấy như thế nào, vô minh được đoạn tận, minh được sanh khởi?
,1- Này Tỷ-kheo, Tỷ-kheo biết mắt, thấy mắt là vô thường nên vô minh đoạn tận, minh sanh khởi.
,2-5:
,... tai... mũi... lưỡi... thân... ý...
,6. Này Tỷ-kheo, do Tỷ-kheo biết như vậy, thấy như vậy nên vô minh được đoạn tận, minh được sanh khởi.

,(7)
Vô Minh (2)
,(Như kinh trước)
,1- Ở đây, này Tỷ-kheo, một Tỷ-kheo có nghe:
,- "Các pháp không nên thiên chấp".
,Này Tỷ-kheo, nếu Tỷ-kheo ấy nghe như sau:
,- "Tất cả các pháp không nên thiên chấp",
vị ấy thắng tri tất cả các pháp. Do liễu tri tất cả pháp nên thấy tất cả tướng có thể thay đổi.
,2. Vị ấy thấy con mắt có thể thay đổi... các sắc... nhãn thức... nhãn xúc... Do duyên ý xúc khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ hay bất khổ bất lạc; vị ấy thấy cảm thọ ấy có thể thay đổi.
,Này Tỷ-kheo, do Tỷ-kheo biết vậy, thấy vậy nên vô minh được đoạn tận, minh được sanh khởi.

,(8)
Tỷ Kheo
,Rồi nhiều Tỷ-kheo đi đến Thế Tôn... Ngồi xuống một bên, các Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:
,- Ở đây, bạch Thế Tôn, có những du sĩ ngoại đạo hỏi chúng con:
[1]
,1- "Do mục đích gì, này các Hiền giả, các người sống Phạm hạnh dưới Sa-môn Gotama?"
,Ðược hỏi vậy, bạch Thế Tôn, chúng con trả lời cho các du sĩ ngoại đạo ấy:
,2- "Vì mục đích liễu tri đau khổ, này chư Hiền, chúng tôi sống Phạm hạnh dưới Sa-môn Gotama".
,Ðược hỏi vậy và được trả lời vậy, bạch Thế Tôn, có phải chúng con đã nói lên quan điểm của Thế Tôn? Và có phải chúng con không xuyên tạc Thế Tôn với điều không thực? Có phải chúng con trả lời thuận pháp và đúng pháp? Và ai là người đồng pháp nói đúng pháp không tìm được lý do để chỉ trích?
,3- Thật vậy, này các Tỷ-kheo, được hỏi vậy và được trả lời vậy, các Ông đã nói lên quan điểm của Ta. Và các Ông không xuyên tạc Ta với điều không thực. Các Ông trả lời thuận pháp và đúng pháp. Và không có người đồng pháp nói đúng pháp nào tìm được lý do để chỉ trích.
,Với mục đích liễu tri đau khổ, Phạm hạnh được sống dưới Ta.
,Này các Tỷ-kheo, nếu các du sĩ ngoại đạo có thể hỏi các Ông như sau:
,4- "Này Hiền giả, thế nào là vì mục đích liễu tri đau khổ ấy, Phạm hạnh được sống dưới Sa-môn Gotama?"
,Ðược hỏi vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông có thể trả lời cho các du sĩ ngoại đạo ấy như sau:
[2]
,1- "Mắt, này chư Hiền, là khổ. Vì liễu tri như vậy, Phạm hạnh được sống dưới Thế Tôn. Các sắc... Do duyên nhãn xúc khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ hay bất khổ bất lạc; vì liễu tri cảm thọ ấy là khổ, nên Phạm hạnh được sống dưới Thế Tôn...
,2-5:
,... tai... mũi... lưỡi... thân...
,6. Ý là khổ, vì liễu tri như vậy, Phạm hạnh được sống dưới Thế Tôn... Do duyên ý xúc khởi lên cảm thọ gì, lạc, khổ, hay bất khổ bất lạc; vì liễu tri cảm thọ ấy là khổ, nên Phạm hạnh được sống dưới Thế Tôn.
,Ðây, này chư Hiền, là khổ ấy. Vì liễu tri khổ ấy, Phạm hạnh được sống dưới Thế Tôn".
,- Ðược hỏi vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông có thể trả lời cho các du sĩ ngoại đạo ấy như vậy.

,(9)
Thế Giới
,Rồi một Tỷ-kheo đi đến Thế Tôn... Ngồi xuống một bên, Tôn giả Phagguna bạch Thế Tôn:
[1]
,1- Có con mắt nào, bạch Thế Tôn, do con mắt ấy, có thể biết và tuyên bố về chư Phật quá khứ đã nhập Niết-bàn, đã đoạn các chướng ngại, đã đoạn các hành tung khát ái, đã chấm dứt luân hồi, đã vượt qua mọi khổ đau?
,2-5:
,... tai... mũi... lưỡi... thân...
,6. Có ý nào, bạch Thế Tôn, do ý ấy, có thể biết và tuyên bố về chư Phật quá khứ đã nhập Niết-bàn, đã đoạn các chướng ngại, đã đoạn các hành tung khát ái, đã chấm dứt luân hồi, đã vượt qua mọi khổ đau?
[2]
,1- Không có con mắt nào, này Phagguna, do con mắt ấy, có thể biết và tuyên bố về chư Phật quá khứ đã nhập Niết-bàn, đã đoạn các chướng ngại, đã đoạn các hành tung khát ái, đã chấm dứt luân hồi, đã vượt mọi khổ đau.
,2-5:
,... Không có tai... Không có mũi... Không có lưỡi... Không có thân...
,6. Không có ý nào, này Phagguna, do ý ấy, có thể biết và tuyên bố về chư Phật quá khứ đã nhập Niết-bàn, đã đoạn các chướng ngại, đã đoạn các hành tung khát ái, đã chấm dứt luân hồi, đã vượt qua mọi khổ đau.

PHẨM IV-V
(Các Tôn Giả-Từ Bỏ)

...

Hòa thượng Thích Minh Châu dịch Việt
Trangphattu Yếu lược & Bố cục

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

PHẦN DẪN GIẢI-CHÚ THÍCH-BÌNH LUẬN

Lưu ý: Chỉ thành viên của blog này mới được đăng nhận xét.